به گزارش روابط عمومی دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی ایران، دکتر زهرا شریفی منش پزشک و دانشجوی دکترای تخصصی طب سنتی ایرانی در مطلبی علمی در خصوص راهکارهای غیر خوراکی موثر در بیخوابی از منظر طب ایرانی آورده است:

خواب و بیداری از جمله اصول شش گانه زندگی سالم و لازمه حیات انسان است که بدون آن دو، زندگی بر نظام نمی ماند. خواب تقریباً یک سوم حیات انسان را در برمی گیرد و وجود آن برای بقا ضروری است.  در طب سنتی ایرانی، خواب را به سکون و بیداری را به حرکت تشبیه کرده‌اند. بدن در حال سکون و خواب ثابت، استراحت می کند که باعث رطوبت بخشی و از بین رفتن خستگی می شوند. بالعکس در بیداری و حرکت، حرارت درون بدن افزایش می یابد که در صورت افراط بتدریج باعث خستگی می شوند.

در منابع طب ایرانی آمده است که هر گاه نفس آدمی از تجسس چیزهایی که از طریق حواس رسیده است، دست بردارد و اندام های حسی (گوش، چشم، لامسه، بویایی و چشایی) از وظایفشان دست بکشند، خواب رخ می دهد. خواب عاملی برای ذخیره و جبران اعمال حیاتی بدن است.

علت به خواب رفتن از لحاظ مزاجی تاثیر رطوبت بر مغز است. با تاثیر رطوبت مغز دستوردهی مغز به اعضا کاهش و خواب رخ می‌دهد. اگر میزان این رطوبت به اعتدال باشد، خواب خوش تر خواهد بود. در صورت تغییر در رطوبت بدن و مغز، خواب دچار اختلال خواهد شد.

22. بی خوابی به چه دلایلی ایجاد می شود:

دسته اول: عواملی که اراده ی شخص در ایجاد آنها دخالت دارد و خود فرد میتواند با حذف آن عوامل از زندگی خویش به برطرف شدن بیخوابی خود کمک کند:

• نوع شغل، بیداری طولانی یک نگهبان یا پرستار به تدریج می تواند با کاهش رطوبت مغز، اختلال خواب ایجاد کند.
• کم غذا خوردن به اندازه ای که باعث خشکی بدن و مزاج مغز شود منجر به بیخوابی می شود.
• زیاد غذا خوردن به اندازه ای که از سنگینی معده و عدم توانایی هضم غذا در معده، بیخوابی ایجاد شود.
• نور و روشنایی محل خواب در فردی که مستعد بی خوابی است، اختلال خواب را تشدید می کند.
• خروج بیش از حد مواد مورد نیاز بدن از طریق ادرار و مدفوع و عرق و قاعدگی و... ، یا راه رفتن طولانی در آفتاب در هوای گرم باعث خشکی مغز و بی خوابی می شود.

دسته دوم: عواملی که به صورت ناخواسته در فرد ایجاد بی خوابی می کنند:

• حالات روحی مانند غم و اندوه، ترس و افکار زیاد و پریشان
• بیماری

22. کم خوابی و بیخوابی چه تاثیری در بدن ایجاد می کند:

•  از بین رفتن رطوبت اصلی بدن
• غلبه خشکی بر مغز
•  اختلال در هضم
• ضعف قوای بدن
• تیرگی رنگ پوست
• کاهش تمرکز و حافظه

22. راهکارهای ساده مدیریت بیخوابی:

1. دمای محل خواب معتدل باشد نه خیلی گرم و نه خیلی سرد. حتما وقت خواب از یک روانداز استفاده شود.
2. از هیجانات قبل از خواب پرهیز شود مانند تماشای تلویزیون، بازی موبایل، شنیدن اخبار قبل از خواب
3. گوشی موبایل به حالت سکون با حداقل یک متر فاصله باشد.
4. ارتباط فاصله بدن هرچه با زمین و کف اتاق دورتر باشد، انرژی های منفی دیرتر و کمتر تخلیه می‌شود.
5. بهتر است که حمام داخل اتاق و محل خواب نباشد.
6. یکی از بهترین حالات خواب به پهلو خوابیدن و یک بالش بین زانو قرار دادن است. خوابیدن روی صورت و به پشت کمتر باشد.
7. بالش زیر سر باید سر و گردن و ستون مهره‌ها را در یک راستا قرار دهد.
8. حرکات شدید بدنی از جمله افراط در روابط زناشویی که منجر به خستگی و ضعف بدن شود، می تواند با تحلیل رطوبات بدن، بیخوابی را تشدید کند.
9. نرمش های سبک، ماساژ بدن و کف پا به خصوص با روغن بادام شیرین به شروع خواب آرام و عمیق کمک می کند.
10. بوییدن یا اسپری گلاب در محل خواب
11. بوییدن یا مالیدن اسانس گیاه اسطوخودوس به بالش (در گرم مزاجان احتیاط شود)
12. روغن مالی پیشانی، ملاج سر، اطراف پره های بینی با روغن های رطوبت رسان مانند بنفشه یا بادام شیرین
13. دوش آب ولرم کمی پیش از خواب
14. آرام سازی ذهن و رهاسازی اندام ها از نوک پا تا فرق سر
15. تنفس شکمی برای آرام سازی بدن و کاهش استرس

منابع

فیض آبادی ز، عشایری ح، اصفهانی م. م، صادقپور ا، جعفری ف. (2013). بررسی اسباب و علل بی‌خوابی از دیدگاه طب سنتی ایران و مقایسه آن با طب نوین. مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی .

فیض آبادی، زهره، جوان، رقیه، مکبری نژاد، روشنک، و علی اصل، ژاله. (1393). درمان های بی خوابی از دیدگاه طب سنتی ایران و مقایسه آن با طب نوین. تاریخ پزشکی، 6(19)، 185-208

حفظ سلامتی از دیدگاه طب سنتی ایران ، محسن ناصری

شرح الاسباب و العلامات نفیس بن عوض کرمانی