شیر گاو از دوران باستان تاکنون به‌عنوان یکی از کامل‌ترین مواد غذایی شناخته می‌شود. پژوهشگران در گروه طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی قم، با نگاهی تطبیقی میان طب سنتی ایرانی و مطالعات علمی نوین، چالش‌ها و فواید مصرف شیر گاو را بررسی کرده و نشان داده اند که این ماده، فراتر از یک نوشیدنی روزمره، دارای خواص دارویی و درمانی متعددی است و علت دریافت های متعدد در مورد مصرف شیر گاو، عدم توجه به تفاوت های ژنتیکی، نیازهای فیزیولوژیک و اجتماعی انسانها و تعادل و تعامل بین مواد مغذی است.

چرا شیر گاو اهمیت دارد؟

شیر گاو از نظر حکمای طب ایرانی ترکیبی از سه بخش اصلی پنیری (جبنیت)، چربی (دهنیت) و آبی (مائیت) و دارای طبع معتدل و مایل به گرمی توصیف شده است. جالب است بدانیم که پزشکان این طب معتقدند مناسبترین شیر برای تغذیۀ انسان شیر گاو است؛ چرا که مدت حمل و ولادت گاو به حمل و ولادت انسان نزدیکتر است (9ماه).

این ماده مغذی، به‌ویژه برای کودکان، سالمندان و افراد ناتوان، بسیار مناسب شناخته می‌شود. بر اساس کتب مرجع همچون «قانون» ابن‌سینا، «الحاوی» رازی و «مخزن‌الادویه»، شیر گاو در صورتیکه متناسب با مزاج افراد استفاده شوند، می تواند در تسکین دردها، تقویت نیروی جنسی، بهبود عملکرد مغز و حافظه، کاهش وسواس و افسردگی، تقویت و پاکسازی سیستم گوارشی و تسکین ناراحتی‌های ریوی همچون سرفه و تنگی نفس موثر باشد. همچنین در منابع طب ایرانی آمده است که در کسانیکه سردرد و یا سرگیجه دارند، دچار لک های پوستی سفید (برص یا ویتیلگو) می شوند، تب می کنند و معده ضعیفی دارند، باید با احتیاط مصرف شود. زیرا ممکن است مشکل آنها را تشدید کند.

در پژوهش های جدید طب رایج، شیر گاو با تأثیرات مثبت خود بر پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت، پوکی استخوان و حتی برخی سرطان‌ها شناخته شده است. ترکیبات فعال زیستی مانند لاکتوفرین، لاکتوپراکسیداز و ایمونوگلوبولین‌ها در شیر به تقویت سیستم ایمنی کمک کرده و خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدسرطانی دارند. برخی مطالعات هم نشان داده‌اند که مصرف شیر می‌تواند حافظه را تقویت کند و حتی در پیشگیری از اوتیسم و بیماری آلزایمر مؤثر باشد.

اما،

با افزایش گرایش به رژیم‌های گیاه‌خواری و نگرانی‌هایی در مورد مصرف محصولات حیوانی، شیر گاو نیز با چالش‌هایی مواجه شده است. برخی افراد آن را عامل ایجاد بیماری‌های متابولیکی یا آلرژی می‌دانند!

نتایج این پژوهش با بررسی متون طب سنتی و نتایج علمی معاصر تأکید می‌کند که شیر گاو نه تنها یک ماده غذایی ارزشمند، بلکه دارای نقش پیشگیرانه و درمانی در بسیاری از بیماری‌ها است. البته، انتخاب زمان و مقدار مناسب مصرف آن و در نظر گرفتن مزاج افراد برای جلوگیری از عوارض احتمالی ضروری است.

منبع:

Ashori A, Moradi H, Aliasl F, Asghari M. An investigation of the challenges cow milk consumption in traditional and modern medicine. jiitm 2023; 14 (2) :93-102 URL: http://jiitm.ir/article-1-1600-fa.html

تهیه و تنظیم:

هدیه محمدی

دکتر مریم تقوی شیرازی