مکو، نگاهی به یک سبزی بومی در طب سنتی و آشپزی ایرانی
_2.jpg)
با آمدن بهار و زنده شدن طبیعت، دشت‌ها و صحراها پر از گیاهان گوناگون و رنگارنگ می‌شود. از دیرباز، مردم محلی و بومی در بسیاری از مناطق کشورمان با خواص برخی از این گیاهان آشنا بوده و از آنها استفاده می‌کرده‌اند.
در استان کرمان، با شروع فصل بهار، در کنار مزارع گندم، جو و یونجه‌زارها، گیاهی علفی و خودرو به نام "مکو" (Muko) رشد می‌کند. این گیاه در استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان، و حتی غرب و شمال کشور نیز یافت می‌شود و با نام‌های دیگری چون ازمک، بلقست، برغیس و ترتیزک کوهی شناخته می‌شود.
نام علمی این گیاه Cardaria draba است و از خانواده چلیپاییان (Cruciferae) می‌باشد. برگ‌های این گیاه سبز رنگ، باریک و شبیه به اسفناج یا تره تیزک است و دارای گل‌های سفید کوچک و آزین‌گونه می‌باشد.
در منابع طب ایرانی، این گیاه احتمالاً با جرجیر بستانی تطابق دارد. طبع آن گرم و خشک است و طعمی نسبتا تیز دارد. از برگ این گیاه به عنوان سبزی در تهیه آش یا سبزی‌پلو استفاده می‌شود.
در طب عامه، این گیاه به عنوان اشتهاآور، تصفیه‌کننده خون، پاک‌کننده سینه از خلط و از بین برنده لکه‌های پوست صورت شناخته می‌شود. همچنین در درمان سریع زخم‌های سطحی و درمان جای نیش حشرات مفید است.
مطالعات نشان داده‌اند که برگ‌های این گیاه حاوی مقادیر زیادی ویتامینC، آنتی‌اکسیدان‌ها، کامفورین، کوئرستین و ترکیبات سولفوره است و اثرات ضدباکتری آن نیز اثبات شده است.
در استان کرمان از برگ‌های این گیاه در تهیه نوعی آش به نام "شولی" استفاده می‌شود و همچنین در پخت سبزی‌پلو شب عید، از این سبزی خوش‌طعم بهره گرفته می‌شود.
طرز تهیه شولی (آش) مکو (برای ۴ نفر):
• سبزی مکو: ۵۰۰ گرم
• آرد گندم: ۵ قاشق غذاخوری
• پیاز متوسط: یک عدد
• روغن: به مقدار لازم
• کشک: به مقدار لازم
ابتدا برگ‌های مکو را تمیز شسته و مانند اسفناج با مقدار کمی آب می‌پزیم. سپس مقداری نمک به سبزی پخته شده اضافه کرده، خوب مخلوط می‌کنیم و با دست، سبزی را فشرده و آب آن را می‌گیریم و کنار می‌گذاریم.
در ادامه، پیاز خرد شده را در روغن تفت می‌دهیم و چند قاشق آرد گندم به آن اضافه کرده و آرد را با شعله کم سرخ می‌کنیم تا خامی آن گرفته شود. سپس مقداری زردچوبه به آن اضافه می‌کنیم و آب را به تدریج به آرد اضافه کرده و هم می‌زنیم تا آرد کاملاً حل شود و به قوام فرنی برسد. در نهایت، سبزی پخته شده مکو و کشک را به آن اضافه کرده و آش آماده می‌شود.
تهیه و تنظیم: مهدی شفیعی دانشجوی دکتری تخصصی طب ایرانی، دانشکده طب ایرانی، دانشگاه علوم پزشکی ایران
کامنت