بيماري پرفشاري خون اولين عامل خطر مرگ و مير در جهان و ايران است. از همين رو از تاريخ 27 ارديبهشت 98 مصادف با روز جهاني فشار خون به دستورمقام عالي وزارت " بسيج ملي کنترل فشار خون" آغاز شده و دانشگاه علوم پزشکي ايران و واحدهاي تابعه فعاليت همگاني خود را در اين زمينه آغاز نموده‌اند. به همين مناسب روابط عمومي دانشکده طب ايراني، مصاحبه‌اي با دکتر روشنک قدس، عضو هيأت علمي اين دانشکده در خصوص علل و پيشگيري از فشار خون برگزار نموده است. در ادامه اين مصاحبه را مي‌خوانيد.

- خانم دکتر قدس لطفا بفرماييد چه افرادي با چه پيش‌زمينه هايي مستعد ابتلا به پرفشاري خون ميباشند؟
از ديدگاه طب رايج يکسري عوامل به عنوان ريسک فاکتور در ايجاد پرفشاري خون شناخته شده و در منابع وارد شده اند. اين عوامل شامل افزايش سن، استرس، افسردگي، نژاد سياه، جنس مرد، چاقي، مصرف نمک و الکل، کم تحرکي، ديس ليپيدمي و کاهش تعداد نفرونها و نارسايي کليه مي باشند. از ديدگاه طب ايراني، پرفشاري خون از دسته امراض امتلاييه محسوب مي شود و عموماً به دليل درصد بيشتر ورودي مواد در برابر خروج فضولات از بدن که منجر به احتباس مواد زايد براي مدت طولاني در بدن مي گردد، پديد مي آيد. در بررسي هاي کلينيکي نيز، ديده شده که فشارخون بالا در افرادي که يبوست دارند شايعتر هست و اين اهميت توجه به تناسب بين ورودي و خروجي مواد از بدن را مي رساند. طي چند مطالعه که براي تعيين شايع ترين مزاج در بين افراد مبتلا به فشارخون انجام شده مشخص گرديده که افراد داراي مزاج گرم (عموماٌ افراد دموي) در صورت مواجهه با ريسک فاکتورهاي شناخته شده پرفشاري خون که پيشتر به آنها اشاره شد، بيشتر احتمال دارد که پرفشاري خون را تجربه کنند. هر چند که فشارخون در افراد سرد مزاج (بلغمي يا سوداوي) هم امکان دارد پديد آيد.

- از چه سني و در کدام جنسيت بايد اقدامات پيشگيرانه و کنترلي روي فشار خون بايد صورت گيرد؟
همانطور که اشاره شد فشارخون بالا در جنس مرد شايعتر هست. فشارخون در مردان جوان عمدتاً بالاتر از زنان جوان بوده و بيشتر از نوع سيستوليک مي باشد. احتمال ابتلا به پرفشاري خون با افزايش سن بالا مي‌رود و در بين افراد بزرگ‌تر يا مساوي 60 سال تا 4/65 درصد افزايش مي‌يابد. لذا با توجه به اهميت انجام اقدامات پيشگيرانه و تشخيص زودرس و به موقع فشارخون که عموماً بي علامت هست، توصيه مي شود که افراد بالاي 40 سال به ويژه در صورت وجود سابقه ژنتيکي اين بيماري در اقوام نزديک و يا قرار داشتن در معرض فاکتورهاي مستعد کننده که بدانها اشاره شد، حتي از سنين پايين تر (35-30 سالگي) مرتب فشارخون خود را چک کرده و از تغييرات آن آگاه باشند.

- پرفشاري يا کم فشاري؛ بنظر شما کدام يک خطرناک تر است و بايد جدي بگيريم؟
هر دو در صورت عدم کنترل و توجه به عوارضشان خطرناک هستند اما به نظر مي رسد پرفشاري خون خطر بيشتري داشته باشد چون عموماً بي علامت هست و نهايتا بيمار، سردرد را تجربه مي کند که ممکن هست با سردردهاي عصبي اشتباه گرفته شود و فرد بيمار، به کنترل فشارخون خود نپردازد. پرفشاري خون به دليل همين بي علامت بودن در اکثريت موارد، به عنوان "قاتل خاموش" شناخته مي شود چون به طور موذيانه و مخفيانه ايجاد شده و عوارض خود را در طي زمان بر سيستم هاي مختلف بدن مي گذارد.

- لطفا براي ما توضيح دهيد طب ايراني چه اقدامات و درمان هايي براي کنترل فشار خون دارد؟
در طب ايراني نيز مشابه طب نوين بر رژيم غذايي و تحرک معتدل نظير پياده روي تاکيد مي شود تا بين ورودي و خروجي مواد از بدن، تعادل و تناسب برقرار شود. درمان يبوست از اولين مواردي هست که پس از رژيم به آن توجه مي شود. البته در صورت عدم کنترل فشارخون بالا با درمانهاي غيردارويي، از گياهان دارويي به صورت مفرد يا در ترکيب با هم نيز استفاده خواهد شد. انتخاب اين گياهان توسط متخصص طب ايراني با توجه به شرايط مزاج فرد، عادات غذايي قبلي وي، سابقه بيماري هاي همراه، ساير داروهاي مصرفي و قوت يا ضعف بيمار پس از معاينه و اخذ شرح حال کامل صورت خواهد پذيرفت.

- خانم دکتر توصيه شما به عنوان يک متخصص طب ايراني که عموماً بيماران مبتلا به پرفشاري خون و ديابت را ويزيت مي نماييد، براي مصرف يا عدم مصرف نمک در بيماران مبتلا به فشارخون بالا چيست؟
بر اساس تجربه شخصي و آنچه از مباني طب ايراني مي دانم در بيماران فشارخوني که به دليل سردي مزاج عضوي معده يا امعاء، عموما از احساس سنگيني و پري معده حتي پس از خوردن غذاي کم حجم و نفخ زياد شاکي هستند؛ مصرف آن را چندان براي بيمار محدود نکرده و با استناد به خواص نمک در منابع طبي قديم مي گويم در حدي که طعم غذا حفظ شود اما در طي سرو غذا از نمک اضافه استفاده نشود مصرف نمک مجاز مي باشد؛ البته همراه با مصلحات آن نظير آويشن. . قطعا در موارد فشارخونهاي حساس به نمک، مصرف آن را به ميزان بيشتر محدود مي نمايم. در منابع طب ايراني اشاره شده که مزاج نمک گرم و خشک هست و در حالت طبيعي براي افرادي که مزاج گرم دارند و يا اختلالاتي در کليه و مثانه دارند توصيه نمي شود. از همين اصل در هنگام درمان پرفشاري خون مي توان کمک گرفت و در بيماران مبتلا به فشارخون بالا از نوع ثانويه ناشي از درگيري کليه آن را کاملا محدود کرد و بر کاهش شديد مصرف آن تاکيد نمود.
با توجه به تبليغات غلط صورت گرفته در مورد نمک دريا لازم به توضيح مي دانم بگويم بر اساس منابع طب ايراني، بدترين نوع نمک، نمک به دست آمده از آب دريا هست و از عوارض مصرف آن تاري ديد، آسيب به مغز در افراد داراي مزاج گرم مغزي، خارش بدن و در صورت اصرار بر مصرف مکرر آن، کاهش مني مي باشد. لذا توصيه مي شود از مصرف نمک دريا، چه در صورت ابتلا چه در صورت عدم ابتلا به پرفشاري خون، جداً اجتناب شود.