روز دهم ماه ذي‌الحجه و عيد قربان يادآور تجلي اوج ايمان و عشق در وجود پيامبري است که در پرتو انوار انديشه‌هاي بلند و الهي خويش، از سوي معشوق در بوته آزمايشي بس عظيم و دشوار قرار گرفت.
عيد قربان، از اعياد مهم اسلامي و يادآور اخلاص و بندگي حضرت ابراهيم (ع) در برابر پروردگار خويش است، آن جا که فرمان حق براي ذبح اسماعيل صادر شد و ابراهيم آن بنده فرمانبردار خداوند آماده اجراي اين فرمان شد و اسماعيل را به قربانگاه برد و کارد بر حلقومش نهاد، ولي ندايي رسيد که اي ابراهيم از عهده اين آزمون الهي برآمدي، دست نگه دار که فرمانبرداري خويش را به درستي اثبات کرده‌اي.
در تعاليم ديني چهار روز است که به عنوان عيد تعيين گشته است که عبارتند از: عيد فطر، عيد قربان، عيد غدير و روز جمعه. در اين ميان عيد قربان يکي از اعياد مهم و بزرگ مسلمين به شمار مي رود به نحوي که برخلاف بسياري از اعياد، مورد اختلاف نبوده و همه فرق مسلمين اين روز را عيد محسوب مي کنند؛ لذا در دعاي مخصوص قنوت نماز عيد مي خوانيم: «اللهم اني اسألک بحق هذا اليوم الذي جعلته للمسلمين عيدا و لمحمد صلي الله عليه و آله ذخرا و شرفا و کرامه و مزيدا...؛ بارالها! به حق اين روزي که آن را براي مسلمانان عيد و براي محمد صلي الله عليه واله ذخيره و شرافت و کرامت و فضيلت قراردادي...» و بدين گونه عيد را فقط مخصوص مؤمنين ندانسته و همه مسلمين را در آن سهيم مي دانيم و اعتقاد داريم اين گردهمايي عظيم رهيافتي براي رسيدن به اعتصام به حبل الله است که يکي از مهم ترين دستورات اجتماعي اسلام است.
فلسفه قرباني کردن در عيد قربان
از جمله آموزه هاي اسلام براي تکامل و رشد انسان ها، ايثار از جان و مال در راه خداوند يگانه مي باشد؛ به اين معنا که انسان، همه دارايي ها و امکاناتش را امانتي الهي بداند که بايد در طريق بندگي هزينه کند. قرباني کردن نيز نمادي از قطع دلبستگي و وابستگي ها و جلوه اي از ايثار مال و جان در راه محبوب واقعي و رضاي خداوند متعال مي باشد. البته آنچه که از قرباني کردن و رسيدن به مقام قرب الهي به وسيله ذبح گوسفند، لحاظ شده است قطع علقه هاي روحي و مالي است که باعث تقواي قلب و طهارت نفس مي گردد.
خداوند متعال اصل  قرباني کردن را از شعائر الله دانسته و آن را نشانه ي بزرگداشت و سپاس گزاري مؤمنان بر نعمت هدايت معرفي کرده و قرباني کننده را در گروه و خيل محسنين و نيکوکاران داخل کرده است.
در قرآن کريم آمده است: «وقتي شما قرباني مي کنيد آنچه که متعلق به خدا است، تقواي شماست نه گوشت و پوست قرباني» بنابراين در قرباني کردن هر چند ظاهر کار سر بريدن است؛ اما واقعيت قضيه نهايت تسليم، سرسپردگي، عشق و علاقه بنده به مولاي خود است؛ و در واقع قرباني کردن نمادي از قرباني کردن هواهاي نفساني و ذبح نفس اماره و نوعي جهاد با نفس در جهت زدودن تعلقات و وابستگي هاي دنيوي و مادي و رهايي از زندان مال پرستي و دنياطلبي است.
تمسک به قرباني براي دفع بلا
در کلام و سيره‌ي بزرگان، ميتوان نمونه‌هايي را يافت که براي دفع بلا به سنّت «قرباني» تمسّک جسته‌اند. بنابراين هر چند قرباني روز عيد قربان، به صورت ويژه‌اي مورد تأکيد واقع شده است؛ اما در سيره علما مي‌بينيم که در ساير ايام نيز اين سنّت را اجرا مي‌کرده‌اند.
1. در استفتائي از آيت الله العظمي مکارم شيرازي سؤال شده است که: آيا در حال حاضر و يا به طور کلي قرباني کردن احشام براي مواردي همچون خريد خانه، ماشين و ... در دين مبين اسلام توصيه شده است؟ آيا مي توان به جاي قرباني مبلغ آن را به نيازمندان يا سازمان بهزيستي و ... هديه نمود؟
ايشان در پاسخ فرموده‌اند: «توصيه خاصّي در اين زمينه نيست. هدف انجام کار خير است و قرباني براي خدا و کمک به محرومان و مؤمنان از اين طريق ان شاءالله موجب دفع بلا مي شود«.
2. آيت الله مسعودي مي‌گويد: «... دو سه مرتبه در همان بحبوحه نهضت 41  يا 42، آقاي بهجت(ره) به من فرمودند که شما به آقاي خميني بگوييد فردا صبح ساعت فلان دو رأس گوسفند قرباني کند و من مي‌آمدم به امام (ره) اطلاع مي‌دادم، ايشان هم بلا فاصله به من ميگفت شما به قصاب بگوييد دو رأس گوسفند از طرف ما قرباني کند، بعد پولشان را مي‌دهيم.
بار ديگر نيز آقاي بهجت به من پيغام داد که به امام بگويم: سه رأس گوسفند قرباني کند، آقا هم بلافاصله دستور داد سه رأس قرباني کنند.
اين‌ها همه مسائلي بود که بين امام و آيت‌الله بهجت بود و ما فقط ظواهرش را مي?ديديم و از باطنش اطلاع نداشتيم«.
3. شهيد صياد شيرازي، مي‌گفت: «آقا (آيت الله بهاءالديني) در شب‌هاي عمليات دستور قرباني و صدقات به ما مي‌داد و ما مي‌ديديم به واسطه آن صدقات و قرباني چه خطرهاي مهمي از کنار گوش ما رد مي‌شد که اگر نيم دقيقه پس و پيش مي‌شد، به حيات ما خاتمه مي‌داد.«
4. آقاي حسين حيدري کاشاني (از شاگردان آيت الله بهاءالديني) در دوران جنگ تحميلي بود. شبي خواب ديدم که بيابان‌هاي جنوب را آب بسته‌اند و دور آب در محاصره بعثي‌هاست و صياد تنها ايستاده بود و دشمن در صدد دستگيري ايشان. با وحشت از خواب بيدار شدم. خدمت حضرت آيت الله بهاءالديني رفتم و خوابم را گفتم و اظهار داشتم: ناراحتم.
ايشان فرمود: «برو يک گوسفند براي سلامتي صياد قرباني کن.« رفتم و اين کار را کردم. بعد از چند روز آقاي صياد خدمت آقا آمد. آقا به ايشان فرمود: «فلاني خوابي ديده بود و ناراحت بود براي شما. ما گفتيم گوسفندي براي سلامتي شما قرباني کند.» ايشان اظهار تشکر کرد.