امروزه اگرچه در تمام اوقات سال می توان سمنو را در فروشگاهها پیدا نمود و برخی شرکتهای غذایی به تولید و عرضه بسته بندی آن اقدام کرده اند، اما کمتر شاهد حضور آن در خانه ایرانیان و در سبد تغذیه خانواده هستیم.

سمنو از ایام باستان در ایران زمین و سرزمین پارس طبخ می شده و حتی برخی خاستگاه آن را از این سرزمین می دانند. در حال حاضر این فرآورده غذایی در کشور ایران با نام سمنو، در کشورافغانستان با نام سمنک، در کشور آذربایجان بنام سمنی حلوا، در ترکمنستان بنام سیملک، در ازبکستان و قزاقستان سوملک، تاجیکستان سومنک و در کشورهای عربی و مصر بنام نیده شناخته می شود.

سمنو در واقع یک غذادارو یا Nutraceutic است. در منابع طبی کهن ایرانی نیز به آن اشاره شده است.

حکیم عقیلی خراسانی در کتاب مخزن الادویه طبع آن را گرم و تر به اعتدال دانسته و برای آن خواص مهمی از جمله تولید خون و خلط صالح، مسمن و چاق کننده بدن، رفع بلغم از بدن، رفع بیماری های سوداوی و مالیخولیا و درمان سرفه را ذکر نموده است.

سمنو در واقع از گندم جوانه زده تهیه می شود. امروزه نقش غلات جوانه زده در تغذیه و تامین ریزمغزی ها در علم تغذیه بسیار پررنگ است و در بسیاری از کشورهای دنیا جوانه های غلات و حبوبات در سفره غذایی نقش پررنگی دارند. متاسفانه سرانه مصرف جوانه ها در کشور ما بسیار پایین است.

دانه های غلات حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات بصورت نشاسته هستند و همچنین مقادیر قابل توجهی فیبر و ترکیبات حاوی اسید فیتیک دارند که ممکن است در بسیاری از افراد ایجاد مشکلات گوارشی و نفخ نمایند. وقتی غلات جوانه می‌زنند، نشاسته که یک قند مرکب است شکسته شده و به مالتوز که یک قند ساده است تبدیل می شود. قند مالتوز طعم شیرین دارد و از همین رو معمولا جوانه غلات و گندم بر خلاف خود غله، دارای طعم شیرینی هستند.

درحین جوانه زدن اسید فیتیک به فیتات که محلول در آب است تبدیل می شود و این عمل موجب می شود که مصرف جوانه غلات و حبوبات باعث ایجاد نفخ و مشکلات گوارشی نشود. از طرفی در فرآیند جوانه زنی مقدار قابل توجهی اسیدهای آمینه ازاد و مولکلول های پروتئین ایجاد می شود. بنابراین جوانه غلات دارای مقدار مناسبی از پروتئین است.

سمنو به علت دارا بودن مقدار مناسبی از کالری، قند و پروتئین یک فرآورده غذایی مناسب برای ورزشکاران، مادران باردار، کودکان در سنین مدرسه، دوران نقاهت بیماران و حتی سالمندان است.

سمنو به علت دارا بودن قند مالتوز باعث افزایش ناگهانی قند خون نمی شود و بنابراین در بیماران مبتلا به دیابت در حد متعادل می تواند بعنوان یک میان وعده مناسب مصرف شود. افراد مبتلا به دیابت که قند آنها کنترل است، می توانند یک تا دو قاشق سمنو را بعنوان میان وعده میل کنند.

البته باید توجه داشت که مانند هر ماده غذایی دیگر نباید در مصرف سمنو هم زیاده روی نمود. در افراد سالم روزانه 5 تا 6 قاشق غذاخوری از سمنو می تواند بعنوان یک وعده مناسب غذایی یا میان وعده مصرف شود.

توجه: زیاده روی در مصرف سمنو می تواند باعث سنگینی معده و اختلال هضم شود همچنین به علت کالری بالا و دارا بودن کربوهیدرات زیاد ممکن است باعث اضافه وزن و چاقی شود.

اگر به پخت سمنو در منزل علاقه مندید، این دستور ساده را بکار برید:

1. گندم‌ها را بشویید یک شبانه روز آن‌ها را در آب خیس کنید. بعد داخل سینی بریزید و روی آن‌ها پارچه نخی بکشید. پارچه باید همیشه مرطوب باشد. اجازه دهید ۲ تا ۳ روز جوانه بزنند و قبل از اینکه سبز شوند، آن‌ها را چرخ کنید.
2. آنها را داخل صافی بریزید و روی آن‌ها کم‌کم‌آب بریزید و دست بکشید تا شیره گندم از سبوس گندم جدا شود.
3. شیره گندم را با آرد گندم کامل( آرد نول یا آرد سنگک) مخلوط کنید. آرد باید کاملاً در شیره گندم و آب حل شود و گلوله گلوله نباشد. به ازای یک پیمانه شیره گندم، 10 پیمانه آرد و 10 پیمانه آب لازم است.
4. مواد سمنو را روی شعله گاز قرار دهید حرارت را زیاد کنید و مدام مواد را بهم بزنید تا ته نگیرد و اینکار را تا زمانی که به جوش بیاید ادامه دهید.
5. وقتی سمنو به جوش آمد، دیگر به هم‌زدن مدام نیاز ندارد. تنها هر یک ساعت آن را بهم بزنید و حرارت شعله را خیلی کم کنید. بین ۱۰ تا ۱۵ ساعت سمنو آماده می‌شود.

منابع:

• • کتاب مخزن الادویه، تالیف حکیم عقیلی خراسانی
  • کتاب تحفه المومنین، تالیف حکیم میرمحمد مومن تنکابنی
  • کتاب مستطاب آشپزی، تالیف نجف دریابندری
  • سایت https://en.wikipedia.org
  • سایت https://cookingcounty.top