به گزارش روابط عمومی دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی ایران، دکتر مرضیه عیسی خانی، پزشک و دانشجوی دکترای تخصصی طب سنتی ایرانی، در مطلبی علمی به موضوع سلامت باروری با تغذیه در طب ایرانی آورده است:

بارداری یکی از مهم‌ترین وقایع فیزیولوژیک است که منجر به تغییرات قابل توجه جسمی و روانی در خانم‌ها می‌شود. هدف از این تغییرات ایجاد شرایط دلخواه برای لانه‌گزینی، رشد و تکامل جنین است. بنابراین کسب آمادگی برای این دوران لازم و ضروری است. از دیدگاه طب ایرانی داشتن سبک زندگی سالم بر همه جنبه‌های سلامت انسان از جمله سلامت باروری موثر است. سبک زندگی نادرست باروری را کاهش می‌دهد و زمان انتظار آن را طولانی می‌کند. حکمای طب سنتی برای داشتن سبک زندگی سالم و افزایش قدرت باروری و تداوم نسل، توصیه‌های کاربردی و مفیدی را در شش بخش ارائه کرده‌اند. این شش‌گانه طلایی معروف، شامل موارد زیر است:

1. تنظیم و اصلاح هوا (توصیه‌های حفظ سلامتی درفصول‌ مختلف و مقابله با آلودگی‌ هوا)
2. تغذیه
3. خواب و بیداری
4. حرکت و سکون (ورزش، ماساژ و فعالیت بدنی مناسب)  
5. روند جذب و دفع مواد بدنی (ماندگاری مناسب مواد مفید در بدن و دفع مواد غیرمفید از راه­های مختلف)
6. حالات روحی و سلامت روان

به همه افراد به­ویژه زوجینی که قصد باروری دارند توصیه می‌شود به ­طور کامل و دقیق با این شش‌گانه ضروری آشنا شوند و با یادگیری و به ­کار بستن اصول حفظ سلامتی، شانس باروری موفق و اعتدال مزاج جنین خود را افزایش ‌دهند.

تغذیه یکی از مهم­ترین و مؤثرترین بخش­های این شش‌گانه است که برای تقویت باروری و درمان ناباروری باید بر آن تمرکز کرد. خوشبختانه ایده‌های غذایی طب‌سنتی ایران در این حیطه بسیار غنی است و از دیرباز مورد توجه و استقبال مردم بوده‌ و یکی از نقاط قوت این طب محسوب می‌شود. در این بخش گزیده‌هایی از نکات و توصیه‌های حکما درباره تغذیه و تقویت باروری آمده ‌است که رعایت و به­کارگیری آنها بویژه از چند ماه پیش از اقدام به بارداری می‌تواند برای افزایش قدرت باروری مؤثر ‌باشد.

توصیه‌های طب ‌سنتی در حیطه‌ تغذیه باروری به سه دسته کلی تقسیم می‌شود:

• دسته اول شامل عادات غذایی است.

برای داشتن یک باروری خوب سعی کنید عادت­های غذایی زیر را در سبک زندگی خود نهادینه کنید:

1. غذا را خوب بجوید.
2. قبل از آنکه کاملا سیر شوید دست از غذا بکشید.
3. مراقب باشید که به بهانه تقویت بدن، اسیر اضافه وزن نشوید.
4. در حالی که سیر هستید به هیچ عنوان غذا میل نکنید.
5. روی هم‌خوری نکنید و قبل از آنکه معده از غذای قبلی تخلیه شود غذای جدید نخورید.
6. از ورزش، مقاربت، استحمام و خواب بلافاصله بعد از خوردن غذا بپرهیزید.
7. از نوشیدن آب یخ و انداختن یخ به­­طور مستقیم داخل ظرف آب اجتناب کنید.

• دسته‌ دوم شامل مواد غذایی است.

پیشنهادات غذایی زیر براساس متون طب سنتی طراحی شده‌اند که مقوی باروری مردان و زنان محسوب می‌شوند و توصیه ‌می‌شود که حضور پررنگ­تری در برنامه غذایی داشته ‌باشند:

- صبحانه‌های مفید برای باروری: تخم‌مرغ، مربای هویج یا زردک، مربای شقاقل، حریره ‌بادام، کاچی یا مخلوط چهارمغز با عسل، مربای به، مربای سیب، فرنی و سمنو.

- ناهارهای مفید برای باروری: نخوداب، آبگوشت، شوید باقالی پلو با گوشت، خورش یا خلال بادام، خورش هویج، خورش کدوحلوایی، شیرین ‌پلو، زردک پلو، کوکوی نخود و باقالی، جوجه کباب، کباب گوشت گوسفند، قلیه با دارچین، شلغم و نخود پخته به همراه پیاز داغ و خرما.

- میان‌وعده‌های مفید برای باروری: شیربادام یا فندق، شیردارچین، جوانه‌ها، معجون چهارمغز، شیرعسل، فرنی، شیرانجیر، شربت شیره انگور، شربت زعفران، شیرنارگیل، انگور، موز، انار، آب انار، انجیر، مخلوط پودرنارگیل و شکر(ترجیحا شکر سرخ یا پودر نبات)، خرما، توت، گلابی.

- شام‌های مفید برای باروری: تاس کباب به و سیب، انواع شیربرنج، خوراک بامیه، کوکوی نخود، فلافل، خوراک میگو، خوراک کدو و کدوحلوایی، شامی هویج، سوپ جو یا آش جو، کوفته ‌قلقلی و اسفیدباج.

توجه: انتخاب هر یک از مواد غذایی فوق بسته به مزاج فرد و بیماری یا اختلالات زمینه ای وی متفاوت است که باید تحت نظر پزشک متخصص طب سنتی ایرانی صورت گیرد. به عنوان مثال در افرادیکه اضافه وزن دارند، چربی یا قند خون افزایش یافته ای دارند، خوراک های شیرین و پرکالری محدود می شود.

• دسته سوم شامل پرهیزات غذایی است.

 همچنان که برخی موادغذایی برای باروری مفید هستند، مصرف بعضی مواد غذایی نیز می‌تواند باروری را کاهش دهد. سرکه و ترشیجات، آب یخ، غذاهای فرآوری‌شده و نیمه‌آماده (سوسیس، کالباس، همبرگر، سیب‌زمینی‌سرخ شده نیمه‌آماده)، گوشت­هایی که به مدت طولانی منجمد شده‌اند، غذاهای کنسرو‌شده مانند تن ماهی، موادغذایی دارای افزودنی‌ از جمله نگهدارنده‌ها، طعم‌دهنده‌ها و رنگ­های مصنوعی مانند شیرینی‌های قنادی، نوشابه‌های گازدار، آبمیوه‌های آماده و غذاهای صنعتی از این دسته مواد هستند و باید از مصرف آنها پرهیز ‌کرد. مصرف مکرر این غذاها، سلامت اعضای مختلف به­ویژه معده و کبد را کاهش ‌‌می‌دهد.

آنچه مسلم است ذکر تمام اصول و توصیه‌های غذایی طب سنتی به منظور تقویت باروری، در این مجال نمی‌گنجد اما بدون شک به­کارگیری صحیح و مستمر همین نکات ارزنده، گام مؤثری در مسیر ارتقای سلامتی و باروری افراد محسوب می‌شود.

منابع

1. تغذیه در درمان ناباروری با رویکرد طب نوین و طب سنتی، فاطمه نجات بخش
2. نسل سالم، سودابه بیوس
3. درمان ناباروری در طب ایرانی، سودابه بیوس